Kaakgewrichtsaandoeningen

Temporomandibulaire aandoeningen (TMD) of kaakgewrichtsaandoeningen verwijzen naar een verzameling medische aandoeningen die invloed hebben op het temporomandibulaire gewricht (TMJ), dat de kaak met de schedel verbindt. Symptomen kunnen variëren van kaakpijn en ongemak tot problemen met kauwen en geluiden als klikken of knappen wanneer de kaak beweegt. Hoewel TMD-symptomen verontrustend of hinderlijk kunnen zijn, zijn ze vaak eerder hinderlijk dan een ernstig gezondheidsprobleem. Maar voor mensen die regelmatig of veel last hebben van de symptomen, kan het hun dagelijks leven behoorlijk beïnvloeden. Deze pagina gaat in op de verschillende aspecten van TMD en onderzoekt de oorzaken, symptomen en mogelijke behandelingen.

Inleiding

Bij sommige mensen hoor je een knappend geluid als ze hun kaakgewrichten bewegen, bijvoorbeeld als ze praten, geeuwen of eten. Je kunt je zorgen maken over dergelijke geluiden, maar ze zijn meestal meer een sociaal ongemak dan een echt gezondheidsprobleem. Soms kan het kaakgewricht pijnlijk worden, vast komen te zitten of kun je problemen ondervinden bij het kauwen.

Op deze pagina's vind je meer informatie over de oorzaken van een knappend of vastzittend kaakgewricht en de mogelijke behandelingen.

Soorten

Naar schatting 30 tot 50 procent van de bevolking heeft regelmatig last van geluiden in het kaakgewricht. Er zijn twee primaire vormen van deze geluiden:

Klikkende of knappende geluiden: Meestal horen mensen een knappend of klikkend geluid bij het openen of sluiten van de mond. Dit korte, scherpe geluid kan soms verrassend hard klinken en duidelijk hoorbaar zijn voor mensen in de buurt. Dit klikken komt vooral voor bij mensen tussen de 15 en 40 jaar. Het komt vier tot zes keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Korrelig, knarsend geluid (crepitatie): Soms is er een zanderig of knarsend geluid dat gepaard gaat met een breder scala aan kaakbewegingen. Dit geluid komt vooral voor bij oudere mensen. Het is vaak een gevolg van artritis in het kaakgewricht, maar het kan ook andere oorzaken hebben, zoals lokale veranderingen in het kraakbeen. Soms is dit geluid hoorbaar voor anderen, maar het is vooral hinderlijk voor degene die het ervaart, gezien de nabijheid van het kaakgewricht bij het oor. Arthrose van het kaakgewricht veroorzaakt meestal geen pijn, tenzij het gewricht overbelast is. In dat geval kan er een milde ontstekingsreactie ontstaan (arthritis) die tot ongemak leidt.

Het kaakgewricht (of temporomandibulaire gewricht)

Het kaakgewricht dat de onderkaak met de schedel verbindt, is een dubbelgewricht. Dit komt omdat de gewrichtsruimte wordt verdeeld in een bovenste en onderste deel door een kraakbenige schijf, de discus genoemd. Zie dit als een soort schokdemper die de beweging van het gewricht toelaat. Deze discus is aan de voorkant bevestigd aan een kleine spier, aan de achterkant verankerd door verschillende pezen en aan de zijkant vastgemaakt aan het gewrichtskapsel.

Door dit ontwerp kan het gewricht zowel voorwaartse als rotatie bewegingen maken. Handelingen zoals het openen en sluiten van de mond, en vooral complexere bewegingen zoals kauwen, zijn een combinatie van zowel roterende als glijdende bewegingen.

De discus speelt een centrale rol bij het coördineren van deze bewegingen en het uitlijnen van de gewrichtscomponenten.

Geluiden

Het korte knappende geluid in het kaakgewricht wordt meestal veroorzaakt door een discus die naar voren is geschoven en tijdens het openen van de mond of zijwaartse bewegingen plotseling terugschiet naar zijn normale positie.

Meestal is er vlak voor het knappende geluid een lichte moeilijkheid bij het openen van de mond en kan er wat ongemak gevoeld worden. Na het knappen, nu de discus weer in zijn standaardpositie staat, kan de mond verder open. Vroeger dacht men dat de manier waarop de tanden in elkaar grijpen een belangrijke rol speelde bij het ontstaan van knappende gewrichten.

Nieuw inzicht toont echter aan dat dit niet het geval is. In feite komen de boven- en ondertanden gemiddeld slechts vijf minuten per dag met elkaar in contact, voornamelijk tijdens het slikken en eten.

Factoren zoals loszittende gewrichtsbanden, letsel aan de gewrichtsstructuren (zoals het overbelasten van de kaak, sportblessures of moeilijke tandextracties), overbelasting (bijvoorbeeld door tandenknarsen of op de kaken klemmen), enzovoort, spelen een veel grotere rol bij het ontstaan van dit fenomeen.

Ploppende geluiden in de kaakgewrichten kunnen bijvoorbeeld gemakkelijk worden waargenomen met een stethoscoop. Men kan de discus ook voelen verschuiven met de vingertoppen. Het is dus niet nodig om een beroep te doen op hightech methoden om een knappend gewricht te identificeren.

Behandeling

Als het knappende geluid geen pijn veroorzaakt, kun je het proberen te voorkomen of verminderen door de volgende maatregelen te overwegen:

Vermijd extreem openen van de mond: Wees voorzichtig, bijvoorbeeld bij het gapen.

Vermijd spanning op de kaakspieren: Het op elkaar klemmen van je tanden, vooral onder stress, kan de kaak extra belasten. Andere activiteiten die duiden op spanning en die de kaak kunnen belasten zijn gewoonten zoals nagelbijten.

Knappende kaakgewrichten:

Zoek alternatieve relaxatie-oefeningen: Ontdek ontspanningstechnieken, mogelijk met de focus op het ontspannen van de kaakspieren. Het puntje van je tong tussen je tanden plaatsen tijdens concentratie, inspanning of stressvolle momenten kan ook helpen.
Oefen aangepaste kauwtechnieken: Leer door gerichte oefeningen te eten zonder het gewricht te laten knappen. Neem kleine hapjes. Beweeg de kaak voornamelijk op en neer tijdens het eten en vermijd ronddraaiende knarsbewegingen. Dit kan het verschuiven van de discus grotendeels voorkomen.
Kauwen aan de kant met knappen geluid: Als het knappen zich aan één kant voordoet, kun je het beste kauwen aan de kant waar het geluid merkbaar is. Dit ontlast deze zijde meer.

Kaakstand aanpassen als beide kanten zijn aangedaan: Als beide kaakgewrichten geluid produceren, kun je dit verminderen door met de onderkaak iets naar voren te eten.

Begeleiding door fysiotherapie: Soms kunnen oefeningen onder begeleiding van een fysiotherapeut worden aanbevolen om je te helpen bij het aannemen van deze nieuwe kauwtechnieken.

Bij artritis kunnen de kwetsbaardere gewrichten overbelast raken als er te weinig tanden achter in de mond zitten, aan één of beide kanten. In dergelijke scenario's kan een uitneembare of vaste prothese (een kroon of brug op de overgebleven tanden of soms op geïmplanteerde kunstwortels) waardevolle ondersteuning bieden.

Eenvoudige oefeningen om TMD te verlichten

Hieronder vind je een aantal eenvoudige oefeningen om pijn veroorzaakt door TMD te verbeteren.

Geblokkeerd kaakgewricht of locking

Soms keert een knappende discus niet terug naar zijn positie en blijft hij voor de kaakkop hangen, wat leidt tot een geblokkeerd gewricht. Meestal kan de mond dan maar een klein beetje open (bijvoorbeeld maar tot drie cm, terwijl de gebruikelijke opening ongeveer vijf cm is). De pijn en bewegingsbeperking kunnen meestal zonder chirurgische ingreep worden verholpen. Sommige mensen worden 's ochtends wakker met een kaakgewricht dat "niet lijkt mee te werken", vast lijkt te zitten of alleen met een pijnlijke plop kan worden losgemaakt. Deze symptomen wijzen erop dat de kaak geblokkeerd raakt door overbelasting of verkeerd gebruik 's nachts.

Het blijft onzeker of een knappend gewricht een hoger risico heeft om plotseling geblokkeerd te raken. Studies tonen aan dat knallen niet noodzakelijk leidt tot blokkering, en veel gewrichten kunnen plotseling blokkeren zonder voorafgaande knallen.

Knappende kaakgewrichten

Vaak kunnen mensen in eerste instantie het gewricht zelf deblokkeren, bijvoorbeeld door de kin iets heen en weer te bewegen. Deze blokkade heeft echter de neiging om terug te komen en kan uiteindelijk permanent lijken.

Een geblokkeerd kaakgewricht veroorzaakt meestal pijn omdat de pezen en weefsels rondom de discus ten onrechte gespannen zijn, wat leidt tot een milde ontsteking.

Oorzaken

Er kunnen meerdere oorzaken zijn voor een geblokkeerde discus. Als de klinische diagnose onduidelijk is, kan een MRI een duidelijker beeld geven, omdat traditionele röntgenfoto's dit niet laten zien.
Malende geluiden in het kaakgewricht kunnen ook meerdere oorzaken hebben, zoals artritis of lokale kraakbeenveranderingen. CT-scans zijn meestal de meest geschikte beeldvormingsmethode om deze problemen zichtbaar te maken.

Behandeling
Conservatieve aanpak: Normaal gesproken moet je voorzichtig eten en verschillende preventieve maatregelen nemen, net als bij een knappend gewricht, om te voorkomen dat het gewricht opnieuw pijn veroorzaakt. Meestal duurt het een paar maanden voordat de pijn en de symptomen volledig zijn verdwenen.

Oefeningen: Oefeningen met een fysiotherapeut en het gebruik van een opbeetplaat (knarsplaatje) kunnen het genezingsproces ondersteunen.

Opbeetplaat of knarsplaatje: Mensen die regelmatig wakker worden met een vastzittende kaak of pijn en moeite hebben om de dag te beginnen, kunnen overwegen om 's nachts een opbeetplaat te dragen. Deze doorzichtige plastic gebitsbeschermer wordt 's avonds op de tanden geplaatst om het kaaksysteem te ondersteunen. Het vermindert ook de effecten van tandenknarsen 's nachts. Het plaatje kan helpen voorkomen dat de discus 's nachts vast komt te zitten of dat de pijn terugkeert.

Chirurgische ingreep: Door overbelasting te voorkomen en het aanpassingsproces te vergemakkelijken (inclusief fysiotherapie), kan de geblokkeerde kaak meestal pijnvrij worden gemaakt en kan de mondopening worden verbeterd. Chirurgische ingrepen zijn zelden nodig om het probleem aan te pakken, zelfs niet bij een pijnlijk gewricht.